Prolaktin Ölçümü Nasıl Yorumlanır ? Nelere Dikkat edilmelidir ?
Prolaktin hormonu hipofiz bezindeki Süt hormonu üretiminden sorumlu hücre kümesinde üretilir. Meme bezinden süt üretimini uyarır.
Fizyolojik olarak yükseldiği durumlar; Gebelik, Emzirme, Stres
Yemekler prolaktin düzeylerine etkili değildir, bu yüzden kan testi için açlık tokluk fark etmez. Üst sınırı 20 ng/ml olup ilk ölçülen deger 21-40 ng/ml arasında çıkarsa açlıkta tekrar edilir. Gebelikte 35-600 ng/ml düzeyleri arasında seyreder.
Emzirmeyen kadında meme uyarısı, meme görüntülemesi, meme muayenesi prolaktini yükseltmez.
Stres ve psikiyatik hastalık durumlarında 40 ng/ml düzeylerine kadar fizyolojik olarak yükselir.
Patolojik olarak (hastalık olarak)yükseldiği durumlar :
1-Hipofizer nedenler:
Hipofizde prolaktin üreten iyi huylu kitle (prolaktinoma) nedeniyle yükselir
Hipofizde kitle yokken dışardan hipofiz sapına basarak prolaktin yüksekliği gelişebilir
2-İlaçlara bağlı yükseklik: muhakkak ileri tetkik yapmadan sorgulanmalı öncelikle prolaktini yükseltecek bir ilaç kullanımı varsa kesilip 20 gün sonra prolaktin düzeyi tekrar ölçülmelidir.
3-Makroprolaktinemi: testler kandaki 3 farklı prolaktin bileşiğini ölçer. 2 form monomerik olmayan kısım olup yalancı prolaktin yüksekliği nedenidir. Makroprolaktin ölçümü klinik bulgular yokken olası yalancı prolaktin yüksekliğini dışlamak için kullanılmalıdır.
4-Tiroid az çalışması varken yükselir: Yani Tsh nız yüksekken de bir prolaktinde yükselme olur. Hastanın gereçek prolaktin değeri tsh normale getirildiği zaman ölçülen prolaktin değeridir.
5-Obez, Polikistik overli hastalarda 40-50 ng/dl düzeylerinde yükseklik olabilir
6- Kronik böbrek hastalığı ve kronik böbrek yetmezliğinde de atılım azaldığı için prolaktin değerlerinde yükselme olur.
Bir prolaktin yüksekliği ile karşılaşıldığında doktorun görevi altında bir hastalık varmı diye değerlendirme yapmasını gerektirir. Hastalık varken tedavi verilmesi uygundur.
Hipofizer Prolaktinoma Nedir ?
Hipofiz bezi beynimizin altında küçük bir doku olup, çok büyük işler ve sorumluluklar üstlenen 7-8 farklı hormon üretmektedir. Tiroid bezi çalışması denetimi için TSH, yumurtalık çalışması denetimi için FSL-LH, büyüme ve boy uzaması için GH (Büyüme hormonu), süt üretimi için Prolaktin, Su metabolizması ayrı için ADH, böbrek üstü bezi stres hormonu (Kortizol) denetimi için ACTH hormonu üretiminin ana merkezidir.
Hipofizer prolaktinoma; hipofizde prolaktin üreten hücrelerin ki çoğu zaman iyi huylu kitleleri olup, aşırı miktarda kontrolden çıkıp prolaktin hormonu üretmesidir.
Nasıl bulgular yapar ?
Bulunduğu yerde sağa sola bası yaparak şikayetlere neden olur. Baş ağrısı, görme bulanıklığı gibi
Ürettiği yüksek prolaktin düzeylerine bağlı olarak kadınlarda memeden süt gelmesi, meme büyümesi, adet düzensizliği, kıllanma artışı, sivilcelerde artış , libidoda azalma, infertilite, kemik erimesi. Erkeklerde meme büyümesi, erektil disfonksiyon daha çok görülür.
Nasıl Tanı netleşir?
Kan testleri ve Hipofiz MR ile tanı netleşir.
Nasıl Tedavi Edilir?
İlk seçenek ciddi bir acil tedavi gerektirmeyen durum yoksa dopamin agonistleri dediğimiz ilaçlar (dostinex gibi) kullanılır. Bu ilaçlar prolaktin düzeylerini normale getirip klinik bulguları düzelttiği gibi çoğu hastada kitleninde küçülüp kaybolmasını sağlar.
İlaç tedavisi ile şifa sağlanamayan hastalara hipofiz cerrahisi yada gammaknife tedavisi uygulanmaktadır. İkinci aşamada kullanılan ek ilaç tedavilerde zor hastalarda alternatif seçenektir.
Hastalığım varken Gebelik olursa ne olur?
İlaç tedavisi alan hastaların ilaçları kesilir, düşük olasılıkla büyüme söz konusudur fakat takip edilmelidir. Özellikle bulanık görme baş ağrısı kitlenin büyüdüğünü işaret eden önemli bulgudur.
Büyük kitlesi olan hastaların gebeliğin ertelenmesi istenir, belirli koşullar sağlandıktan sonra ilaç tedavisi altında gebelik planlanabilir.